Bir zamanlar bilgisayarlı tomografiden sonra geldiği düşünülen ultrasonografi (USG) son zamanlarda tekrar ilgi odağı haline gelmiştir. Bunun sebebi sadece yüksek çözünürlüklü makinalardan kaynaklanmamaktadır. Aynı zamanda cerrahlar tarafından USG sırasında gerçek zamanlı gözlem yapmak statik görüntülerin daha sonra incelenmesine göre daha çok tercih edilmektedir. USG pek çok yerde kullanıldığı gibi Genel Cerrahide de noninvaziv olması, radyasyon içermemesi, çabuk ve kolay uygulanabilmesi, acile, servise, yoğun bakıma rahat taşınabilmesi nedeniyle yaygın olarak başvurulan etkili, faydalı tanı ve tedaviye katkı sağlayan bir yöntemdir. Şu andaki uygulamada bunu Radyoloji uzmanları yapmakta ve bu yöntemden faydalanmak için bir radyolog ile beraber çalışmak zorunluluğu var. USG'nin Genel Cerrahlar tarafından da öğrenilmesi ve yapılmasının gerekliliği ve pek çok faydaları vardır.
Genel Cerrahi uzmanlık eğitiminde temel hedef, asistanların mesleksel yeterliliği kazanmalarını, mesleğini uygularken gereksinimi olan bilgi ve becerilere sahip olmalarını sağlamaktır. Bu eğitim aynı zamanda cerrahlara yaşam boyu öğrenme ve yeterliliğini sürdürme becerisini de vermelidir. Bu donanımlarla yetişen Genel Cerrahlar hastalarını en uygun bir biçimde tedavi edebilecek ve insana hizmet etmenin mutluluğunu ve onurunu yaşayacaktır. Bu standardı yakalamak için Türk Cerrahi Derneği, Türk Cerrahi Yeterlik Yürütme Kurulu ve bazı meslektaşlarımızın da katkılarıyla 2006 yılında Genel Cerrahi Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Eğitim Programı hazırlamıştır. Bu program zaman içindeki gelişmelerle revize edilebilecek dinamik bir çerçeveye sahiptir. Bu programda abdominal cerrahi, akut batın, sindirim sistemi, karaciğer, safra yolları ve pankreas konularında uygun laboratuar ve radyolojik incelemelerin seçilmesi ve uygulanması hedef olarak gösterilmiştir. Yine bu programla Genel Cerrahların ayakta direkt batın grafisi yorumladıkları gibi USG uygulaması ve yorumlaması amaçlandığı görülmektedir [1].USG eğitiminde öğrenme eğrisi mevcut olmakla birlikte bu doğru motivasyonla hızlı bir şekilde kat edilebilir.
Avrupa ve Amerika'daki Genel Cerrahi asistan eğitim programlarını ve uygulamalarını gözden geçirdiğimiz zaman Genel Cerrahların USG eğitimi aldıklarını ve uyguladıklarını görmekteyiz [2,3]. USG eğitimi Avrupa'da özellikle Almanya'da Genel Cerrahi asistanlığı eğitiminin bir parçasıdır [4]. Ayrıca İtalya'dan yapılan bir yayının materyal ve metod bölümünde USG'lerin aynı operatör tarafından yapıldığı ifade edilmektedir [5]. Amerika'da Texas Üniversitesi Southwestern Medical Center'ın uyguladığı Genel Cerrahi asistan eğitim programında birinci yıldan başlamak üzere her yıl asistanların hangi seviyede USG öğreneceği belirtilmiştir. Buna göre, en son yılda asistanlar intraoperatif USG kullanacak kadar ileri derecede USG öğrenmiş olmaktadırlar [6].
Japonya'da Genel Cerrahide USG'nin kullanımıyla ilgili yayında, gece nöbetlerinde Radyologlara ulaşılamadığını, genel cerrahi asistanlarının akut apandisit tanısından USG eşliğinde yaptıkları torasentezden parasenteze kadar girişimsel işlemleri kendileri yaptıkları bildirilmektedir. USG adeta steteskop gibi kullanılmaktadır [7].
Acil ve travma hastalarında ayırıcı tanı ve tedavide USG yaygın olarak kullanılmaktadır. Hatta tanısal periton lavajı yerine tercih edilmektedir. Çünkü noninvaziv, karında sıvı olup olmadığı, varsa yapısı (kan, asit, apse gibi) hakkında ön bilgi verebiliyor. Solid organları değerlendirmede dolayısı ile laparotomi kararı vermede son derece etkili bilgiler sunmaktadır. Bu gibi hastalarda doğru tanı ve tedaviyi seçmede zaman faktörü çok önemlidir. Çoğu zaman ve ülkemiz koşullarında radyolog bulunamadığı veya ulaşılamadığı için tanıda ve dolayısı ile tedavide gecikme veya gereksiz invaziv işlemler yapılabilmektedir.
Genel cerrahların yaptığı elektif tanı ve tedavi işlemlerinde de USG'nin önemli bir yeri ve katkısı bulunmaktadır. Günümüzde safra kesesi taşına bağlı yapılan ameliyatlar en sık yaptığımız operasyonlardandır. Bu hastaların tanısında mutlaka USG verileri olmalıdır. Ancak ülkemiz koşullarında bu her zaman mümkün olmamakta veya daha ileri bir merkeze gitme zorunluluğu anlamına gelmekte ve bu da zaman ve ekonomik kayıp demektir. Ayrıca USG eşliğinde yapıldığında daha etkili sonuçlar alınan meme, tiroid bezi veya kitle biyopsilerinde radyologun değerlendirmesine bağlı kalınmaktadır.
Ülkemizde de tanı ve tedavilerinde USG'yi kullanan ve kendileri asistanlık döneminde USG eğitimi veren branşlar mevcuttur. Örneğin Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanlık eğitiminde USG öğretilmekte ve kullanılmaktadır. Bu branşta USG'den etkin ve yoğun biçimde yararlanılmaktadır. Prenatal dönemde anomali incelemesi, amnion sıvısında sitolojik inceleme gibi.
Ülkemizde USG eğitimi, Genel cerrahi asistanlık sürecinde uygun bir süre radyoloji rotasyonu şeklinde veya kendi eğitim ve uygulamalarımız esnasında verilebilir. Bu yetenek Genel Cerrahlara endoskopide olduğu gibi çok büyük faydalar ve kolaylıklar sağlayacaktır.
Genel Cerrahi uzmanlarının USG öğrenmesi özellikle perifer yerlerde çalışanların tanı ve tedavide başarısını arttıracak, yanlışını dolayısıyla yasal sorumluluk ve cezai durumlara düşmesini azaltacaktır.