Yüz yanıklarında erken dönemdeki göz hasarları

Özet

Amaç: Yüz yanıkları ile oluşan göz hasarları sıklıkla önemli sonuçlar doğurur. Belirgin göz hasarı varlığı, yanık hastalarında genellikle kötü gidişle sonuçlanır. Yüz yanıklarında göz tutulumu, yanık tiplerine, oranlarına ve demografik dağılımlarına göre geriye dönük olarak incelenmiştir.

Materyal ve Metod: Geçtiğimiz yıl içinde merkezimize yanık nedeniyle 94 hasta yatırıldı. Yüz yanıkları, tüm yanıkların %16'sını (n=15) oluşturmaktaydı. Yaş dağılımı üç ay ile yetmiş dört yıl arasındaydı. Hastaların yüzde sekseni erkek idi (n=12). Yanık alanı yüzdesi, %5 ile %62 arasında değişiyordu. Yüz yanığı oluşumunda etyolojik etmenler, alev (%67, n=10), sıcak su (%13, n=2), sıcak süt (%13, n=2) ve elektrik yanığı (%7, n=1) idi.

Sonuçlar: Toplam 15 yüz yanığından, bir sıcak su ve bir elektrik yanığı dışında kalan %87'sinde (n=13) göz tutulumu mevcuttu. On üç hastadan sıcak su ve sıcak süt yanığı olan iki hastada sadece tek göz tutulumu vardı. Göz hasarı tipleri; sadece göz kapağı ödemi (%30,7, n=4), göz kapağı yanığı (%69.2, n=9), konjunktival kemozis (%15.3, n=2), kornea ve iriste opaklaşma (%15.3, n=2), kirpik yanığı (%23, n=3) ve piterjium (%7.6, n=1) idi. Göz hasarı olan yanık hastalarında mortalite oranı %30.8 olarak saptandı.

Yorum: Bu sonuçlar, yüz yanığı olan hastaların önemli bir bölümünde göz hasarının bulunduğunu göstermektedir. Göz hasarının belirginliği, yanık olgusunun ciddiyetine eşlik edebilir ve belki de erken dönem yanık sınıflandırılmasında dikkate alınabilir. Yüzünde yanık olan olgularda geç dönem göz hasarlarını ortaya koyacak uzun dönemli izlem ve tetkikler yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Yüz yanığı, göz hasarı

Giriş

Yüz yanıkları, tüm yanık olgularının yaklaşık %5’ini oluşturur[1]. Yüz yanığı varlığı, yanık yüzey alanının genişliğinden bağımsız olarak çoğu hastada yanık ciddiyetinin hayati göstergesi gibidir[2,3]. Yüz bölgesi, konumundan dolayı sıklıkla alev dışındaki yanık unsurlarına görece olarak daha korunaklıdır. Yüz yanıklarının çoğunun alev temasıyla oluşması, eşlik eden ölümcül inhalasyon hasarını beraberinde getirmektedir[4]. Bu nedenle, göz hasarı varlığı, ileride karşılaşılabilecek görme sorunlarının dışında, genel sonucun öngörülmesi açısından da önemli bir ipucu olabilir[3,5–7]. Bu varsayımdan hareketle, yüz yanıklarında göz hasarı sıklığını ve yanık türü ve oranına göre ciddiyetini geriye dönük olarak inceledik.

Gereç ve Yöntemler

Merkezimizin yanık ünitesi, Güney ve Güney Doğu Anadolu bölgesinden her tür yanık hastasının yönlendirildiği üçüncü basamak referans merkezi konumundadır. Merkezimizde tüm yanık hastaları, genel cerrahların yönettiği bir ekip tarafından değerlendirilmiş ve tedavi edilmiş ve yüz yanığı olan olgular, başvuruyu izleyen ilk 24 saat içinde bir göz hastalıkları uzmanınca muayene edilmiştir. Ocak 2009 ve Ocak 2010 tarihleri arasında tüm tıbbi kayıtlar geriye dönük olarak değerlendirilmiştir. Demografik dağılımlar, yanık oluş mekanizması, hastanede kalış süresi, yüz yanığı varlığı ve göz tutulumu olup olmadığı sorgulanmıştır. Tüm veriler bir kayıt ortamına aktarılmış, kategorik değişkenler n (%) olarak özetlenmiş ve karşılaştırmalarında ki-kare test istatistiği kullanılmıştır. Hesaplamalar IBM^®SPSS^® istatistik programı versiyon 20 ile yapılmış, p değerinin 0,05’den küçük olması anlamlı olarak kabul edilmiştir.

Bulgular

1. Demografik Dağılım
Bir yıl boyunca merkezimizde 94 hasta yatarak tedavi görmüştür. Bu hastaların 15’inde (%16) yüz yanığı mevcuttu. Yüz yanığı olan hastaların yaş dağılımı 0,25 ile 74 yıl arasında olup, medyan 35 yaş idi. Tüm yanık hastalarının %66’sı erkek iken, yüz yanığı olan hastaların %80’i erkek (n=12), %20’si (n=3) ise kadındı.

2. Yanık Mekanizması
Yüz yanığı bulunan olgularda total yanık oranı %5 ile %62 arasında olup medyan değeri %24 idi. Yanık etkeni, hastaların ikisinde (%13) sıcak su, ikisinde (%13) sıcak süt, birinde (%7) elektrik çarpması ve onunda (%67) alev yanıklarıydı.

3. Göz Tutulumu
Yüz yanığı olan 15 hastadan, bir sıcak su yanığı ve bir elektrik yanığı hariç kalan 13’ünde (%87) göz tutulumu mevcuttu. Bu 13 hastadan sıcak su ve sıcak süt yanıklı olan ikisinde sadece tek göz yanığı, kalan 11 hastada her iki göz yanığı vardı. Göz yanığı olan hastalardan %30,7’sinde (n=4) sadece göz kapağı ödemi, %69,2’sinde (n=9) göz kapağında yanık, %15,3’ünde (n=2) konjonktival kemozis, %13,3’ünde (n=2) kornea ve iriste opaklaşma, %23’ünde (n=3) kirpik yanığı ve %7,6’sında (n=1) piterjium varlığı izlenmişti. Göz kapağı ödemi ve göz kapağı yanığı dışındaki hasarların tümü alev yanığına bağlı gelişmişti. Piterjium ve kornea ve iris opaklaşması durumları, derin göz yanıkları, diğerleri ise yüzeysel göz yanıkları olarak değerlendirilmiştir. Göz tutulum tipleri Şekil 1’de gösterilmiştir.

Şekil 1. Yüz yanıklarında göz tutulumlarının sayı ve yüzdelik dağılımları.

Mortalite oranı göz yanığı olan hastalarda %30,8 idi. Ölümlerin %75’i (n=3) alev yanığı, %25’i (n=1) ise sıcak süt ile yanık sonrası gelişmişti. Alev yanığı olan 10 hastanın %30’unda derin göz yanığı oluşmuştu. Diğer yanık türlerindeki hastalarda ise (n=5) derin göz yanığı oluşmamıştı. Bu fark istatistiksel olarak anlamlı olmasa da, klinik olarak alev yanığı ile gelenlerde derin göz yanığı oluşumunun daha fazla olduğu gözlenmiştir. Kornea ve/veya iris hasarı olan derin göz yanıklı 3 hastadan 2’si mortal seyretmişti. Göz yanığı olan 15 hastanın demografik özelliklerine, yanık mekanizmalarına ve göz hasarlarına göre dağılımı Tablo 1’de özetlenmiştir.

TABLO 1. Yüz yanığı olan 15 hastanın demografik, yanık mekanizmaları ve göz hasarlarına göre dağılımı.

Tartışma

Geçtiğimiz bir yıl boyunca yanık merkezimizde yatırılan 94 hastadan 15’inde yüz yanığı izlenmiştir. Bu 15 hastadan 13’ünde yüzeysel veya derin göz yanığı saptanmıştır. Yani yanık nedeniyle yatarak tedavi edilen her altı hastadan birinde yüz yanığı ve yüz yanığı olan hastaların neredeyse tamamına yakınında az veya çok göz hasarı tespit edilmiştir. Yine bu 15 yüz yanıklı hasta içinde üçüncü derece yanığı olan toplam 4 hastadan 2’sinde derin göz hasarı olduğu anlaşılmıştır. Bu durum göz hasarı derinliği ile yüzde oluşan yanık derecesi arasındaki bağlantıya işaret etmektedir. Toplam 94 yanık hastasında mortalite oranı %8,5 (n=8) iken, göz hasarının eşlik ettiği yüz yanıklarında mortalite oranı %30,8 olarak saptanmıştır. Her ne kadar göz tutulumu olmaksızın yüz yanığı olan iki hasta için tatmin edici bir mortalite oranı söylenemese de, göz tutulumu varlığının mortalite üzerinde yadsınamayacak derecede öneme sahip olduğunu düşündürmektedir. Tüm derin göz hasarları, alev yanığı sonrası gelişmiştir.

Bu veriler, göz hasarının yüz yanığı olan olgularda önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir. Yüz yanıklarının büyük çoğunluğu, alev yanıkları sonrası oluşmaktadır, bu da beraberinde inhalasyon hasarı görülme olasılığını arttırmaktadır[8]. Yüz yanığı bulunan olgularda erken dönemde yapılacak oftalmolojik değerlendirmenin önemini vurgulayan yayınlar olmakla birlikte, göz yanığının varlığı ve derinliğinin yanığın genel ciddiyeti ile bağlantısını sorgulayan kapsamlı bir çalışmaya rastlanmamıştır[1–3]. Göz hasarının derinliği, yanığın ciddiyeti ile bağlantılı olabilir ve belki de yanığın erken dönem sınıflandırılmasında dikkate alınacak bir değişken olacaktır. Yüz yanıklarına bağlı gelişen göz hasarlarının geç dönem kalıntılarının saptanması için uzun süreli izlem sonuçlarının elde edilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar

1. Ho W, Ying SY. An epidemiological study of 1063 hospitalized burn patients in a tertiary burn centre in Hong Kong. Burns 2001; 27:119–123. doi:10.1016/ S0305-4179(00)00095-4
2. Bouchard CS, Morno K, Perkins J, et al. Ocular complications of thermal injury: A 3-year retrospective. The Journal of Trauma: Injury, Infection, and Critical Care 2001; 50:79–82. doi:10.1097/00005373-200101000-00014
3. Still JM Jr, Law EJ, Belcher KE, et al. Experience with burns of the eyes and lids in a regional burn unit. Journal of Burn Care & Rehabil 1995; 16:248–252.
4. Dancey DR, Gomez HM, Fish SJ, et al. ARDS in patients with thermal injury. Intensive Care Med 1999; 25:1231–1236. doi:10.1007/PL00003763
5. Shirani KZ, Babil AP Jr, Mason AD Jr. The influence of inhalation injury and pneumonia on burn mortality. Ann Surg 1987; 205:82–87. doi:10.1097/00000658-198701000-00015
6. Barrow RE, Jeschke MG, Herndon DN. Early release of third-degree eyelid burns prevents eye injury. Plastic & Reconstr Surg 2000; 105:860–863. doi:10.1097/00006534-200003000-00006
7. Stern JD, Goldfarb LW, Slater H. Ophthalmological complications as a manifestation of burn injury. Burns 1996; 22:135–136. doi:10.1016/0305-4179(95)00105-0
8. Toon MH, Maybauer MO, Greenwood JE, et al. Management of acute smoke inhalation injury. Critical Care and Resuscitation 2010; 12:53–61.